'De Misbaren': Wie werden er na WOII 'krachtdadig bevorderd' om Nederland te verlaten?

‘De Misbaren’ de titel van mijn nieuwste boek, verwijst direct naar de term die de Nederlandse overheid gebruikte voor de Nederlanders die in de jaren vijftig van de vorige eeuw ‘gemist’ konden worden.

Kort na de tweede Wereldoorlog werd Nederland werd namelijk met zijn 10 miljoen inwoners ervaren als overbevolkt. Beelden van het gehavende land in combinatie met de schaarste leidde tot ernstige zorgen of er wel genoeg werk voor iedereen zou zijn en daarmee uitzicht op een volwaardig bestaan.

 "De bevolking van Nederland neemt sneller toe dan in enig ander land in West Europa. We moeten er rekening mee houden dat ongeveer honderdduizend Nederlanders per jaar als landverhuizers ons land zullen moeten verlaten", zo sprak ingenieur Van den Broek, oud-minister van Financiën, het bioscooppubliek vanaf het witte doek dreigend toe in november 1945.

In zijn nieuwjaarstoespraak van 1950 zei premier Drees dan ook: "Een deel van ons volk moet het aandurven zijn toekomst te zoeken in grotere gebieden dan eigen land". De premier liet koningin Juliana in de troonrede van 1950 vervolgens melden: "De snelle bevolkingsgroei en de beperkte oppervlakte beschikbare grond vereisen een krachtdadige bevordering van de emigratie".

De ‘krachtdadige bevordering’ resulteerde in een tal maatregelen die onder de noemen van ‘geplande migratie’ vielen. Er werden emigratieverdragen afgesloten met landen als Canada, Australië en Nieuw-Zeeland. maar ook landen als Brazilië, Verenigde Staten en Argentinië waren populair onder de landverhuizers.

Naast drukbezochte voorlichtingsbijeenkomsten en films die in bioscopen werden uitgezonden werd de overtocht betaald en was er ‘landingsgeld’ voor hen die krap bij kas zaten.

Maar let op. De financiële hulp was alleen beschikbaar voor hen ‘van weinig nut’ en/of de slechtste vooruitzichten.  Inderdaad, ‘de Misbaren, zoals de Ministerie van Sociale Zaken ze noemde’. Wie waren dat precies? 

Ongeschoolde arbeiders, kappers, sigarenmakers, kantoorbedienden. Maar ook kinderrijke gezinnen. Wie mochten er niet weg? Timmerlieden, metselaars, stukadoors en andere geschoolde arbeiders in industrie en bouwnijverheid. 

Dat Nederland inderdaad krachtdadig in haar beleid was blijkt ook uit het feit dat er door hele land cursussen werden gegeven in melken- want een ervaren Nederlandse boer was al snel welkom in een land als Canada, het land wat overigens het meest kieskeurig was in het toelaten van migranten. Of de aanpak om ‘de Misbaren’ binnen een half jaar tot een ervaren boer om te scholen succesvol was, valt overigens te betwijfelen. Zo vroeg eind 1952 de hoogste immigratie-ambtenaar van Canada zich openlijk af of ‘de beperkte ervaring van sommige agrariërs die zich aanmeldden voor emigratie, er niet op wees dat de Nederlandse autoriteiten het liefst mensen steunden en subsidieerden die een probleem vormden’.

Al met al bleek bleek de ‘krachtdadige’ aanpak, in combinatie met een breed scala van persoonlijke motieven van de vele migranten, zoals dat ook bij Wietse Terphuizer het geval is, ongekend succesvol. In 1948 dacht één op de drie Nederlanders aan emigratie en al gauw was één op de twintig ook daadwerkelijk weg. In 1950-1960 hebben in totaal 550.000 duizend mensen hebben Nederland verlaten.

En terwijl in 1958 en 1958 het ‘krachtdadige’ emigratie budget nog steeds 20 miljoen bedroeg en het beleid officieel pas in 1993 (!) is afgeschaft , sloot Nederland in augustus 1960 alweer het eerste wervingsverdrag met Italië met als doel gastarbeiders juist naar Nederland te halen. Spanje (1961), Marokko (1973)  en Turkije (verschillende overeenkomsten en beleid) volgenden snel. 

Het kan verkeren.

Nog meer lezen? https://www.anderetijden.nl/dossier/8/Migratie